Nederland heeft als open handelseconomie altijd een belangrijke rol gespeeld in internationale discussies en besluitvormingsprocessen over handel en ontwikkelingssamenwerking. De Covid19-crisis laat zien dat het wereldhandelssysteem niet opgewassen is tegen schokken, waarvan we er de komende tijd meer mogen verwachten.
Samen uit de Crisis roept Nederland op om een leidende rol te gaan spelen in de transitie van ons mondiale economische model, om zo via onze internationale handelsrelaties een bijdrage gaan leveren aan een duurzaam een eerlijk herstel van de Nederlandse, Europese en internationale economie.
Om die omslag te maken naar handelssysteem dat ten dienst staat aan de klimaatdoelen van Parijs en mensenrechten, moeten de mondiale spelregels van goederen-, diensten- en kapitaalverkeer worden aangepast. Bovendien is dit het uitgelezen moment voor Nederland om zelf concrete stappen te zetten richting de verduurzaming van waardeketens, het tegengaan van belastingontwijking en vergroening van onze eigen investeringen.
Vanuit Samen uit de Crisis roepen wij op tot een herijking van de handelsagenda, zodat handel niet meer een doel op zich is, maar een middel om welzijn te brengen binnen de grenzen van onze planeet. Daarom stellen we de volgende principes voor:
• Handelsverdragen komen op democratische en transparante wijze tot stand. Nationale parlementen en maatschappelijke organisaties in Nederland en in de landen waarmee verdragen in ontwikkeling zijn, zijn vroegtijdig betrokken bij de onderhandelingen over nieuwe verdragen, zodat ze invloed kunnen uitoefenen op het mandaat van handels- en investeringsverdragen. Informatie over lopende onderhandelingen worden gedeeld met de politiek en zijn beschikbaar in het publieke debat.
• Afspraken met betrekking tot mensenrechten en arbeidsrechten, dierenwelzijn, milieu en klimaat, publieke diensten en de democratie zijn voorwaardestellend voor de afspraken over handel. Dergelijke afspraken in handelsverdragen zijn afdwingbaar, inclusief sancties.
Er zullen daarom geen handelsverdragen meer afgesloten worden met handelspartners die zich niet aan internationale afspraken houden.
• Nederland zal zich daarnaast inspannen voor afdwingbare IMVO-wetgeving (InternationaalMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen) op nationaal, Europees en internationaalniveau, waardoor iedere onderneming verplicht wordt risico’s voor mens en milieu te vermijden en beperken in hun gehele aanvoerketen. Slachtoffers waar ook ter wereld moeten bedrijven onder deze regels ter verantwoording kunnen roepen.
• Verdragen met arbitrage-mechanismen buiten reguliere rechtssystemen om worden uitgefaseerd en nationale rechtstaten en internationale gerechtshoven worden versterkt.
• Handel en internationale handelsketens zijn transparant, inclusief en duurzaam zijn en concurreren niet met zelfvoorziening. Ketens geven invulling aan de circulaire economie, bijvoorbeeld via kringlooplandbouw.
• Prioriteit gaat uit naar boeren en het MKB die produceren voor de lokale, regionale en nationale markt. Ook wordt een einde gemaakt aan zadenpatenten die een rem zetten op de wereldvoedselproductie en -voorziening. Europa gaat eerlijke en groene producten labelen zodat producten die niet aan deze eisen voldoen, niet op de interne markt
belanden.
Om mensenrechten, arbeidsrechten en ecologische duurzaamheid te garanderen:
• Wordt het internationale handelsbeleid en ondernemingsrecht in lijn gebracht met binnenlandse en extraterritoriale verplichtingen inzake mensenrechten. Bedrijven zijn verantwoordelijk voor mensenrechtenschendingen in de gehele productieketen van winning
van grondstoffen tot aan de consument, in binnen- én buitenland.
• Worden binnen multilaterale organisaties voor eerlijke handel, zoals de UNCTAD, bindende en afdwingbare afspraken gemaakt over arbeidsrechten die verwijzen naar de fundamentele arbeidsrechten van de ILO zoals vastgelegd in de OESO-richtlijnen en de VN-uitgangspunten over het bedrijfsleven en mensenrechten.
• Zal Nederland zich actief blijven in voor het VN bindend instrument voor het bedrijfsleven en mensenrechten.
Nederland, tot op heden een belastingparadijs, gaat een voortrekkersrol vervullen in de wereldwijde aanpak van belastingontwijking. Daartoe zijn in ieder geval de volgende stappen vereist:
• Heffing van effectieve en volledige bronbelasting over royalties en rentebetalingen.
• Aftrekposten en andere belastingvoordelen voor multinationals worden verder teruggedrongen.
• In Europees verband wordt werk gemaakt van een minimumtarief en een
minimumgrondslag voor het heffen van winstbelasting.
• Bedrijven worden verplicht om jaarlijks volledig, transparant en publiek te rapporten over gemaakte winsten per land.
• Er komt een einde aan de geheime belastingrulings, waarbij er belastingafspraken gemaakt worden tussen de Belastingdienst en individuele bedrijven.
• Aan steun voor bedrijven in Corona-tijd en tijdens andere crises worden strenge voorwaarden verbonden. Bedrijven die belasting ontwijken (en niet bereid zijn daar per direct een einde aan te maken) krijgen geen overheidssteun
Daarnaast zet Nederland zich in voor een groene investeringsagenda:
• De Nederlandse en Europese steunpakketten worden ingezet om op een eerlijke en groene manier uit de crisis te komen. Dat betekent dat er geïnvesteerd wordt in de duurzame energietransitie door te investeren in groene banen, verduurzaming van woningen en Openbaar Vervoer en kringlooplandbouw. Een oplopende staatsschuld hoeft daarbij geen
probleem te vormen, omdat groene investeringen op termijn renderen en de rentestand momenteel bijzonder laag is, en naar verwachting voorlopig laag zal blijven.
• De fossiele industrie en de luchtvaart dienen te worden afgebouwd. Fossiele bedrijven ontvangen niet langer Europese of overheidssubsidie, maar betalen een proportionele CO2-belasting. Exportfinanciering is alleen bedoeld voor bedrijven die zich richten op groene investeringen die bijdragen aan de ontwikkeling van de lokale economie en werkgelegenheid.
• Nederland zet haar kennis en kunde op het gebied van verduurzaming, bijvoorbeeld als het gaat om duurzame landbouw, in om ook landen in het Mondiale Zuiden te helpen om te verduurzamen. Het Europese landbouwbeleid wordt afgebouwd of grondig hervormd.
Deze beleidsmaatregelen vormen een goede basis voor een eerlijke en groene weg uit de crisis, in Nederland, en op Europees en internationaal niveau. Nederland heeft de kans om voorop te lopen in de duurzame energietransitie en een handelsagenda die gebaseerd is op gelijkwaardigheid en solidariteit. Daarnaast is het de hoogste tijd dat Nederland een prioriteit maakt van de strijd tegen belastingontwijking.
Sara Murawski, coördinator van de Handel Anders! coalitie en mede-initiatiefnemer van Samen uit de Crisis
